HOYRATLAR

Hoyratlar ve Doğu-Güney Doğu Anadolu Ağzı

Ayaklı mani, dizeli mani, kesik mani, cinas mani adlarıyla da anılan hoyrat, halk müziğimizde uzun havalar bölümüne girer. Şiirsel yapısında cinas sanatı işlenmiştir.

Kara gözler
Sürmelim kara gözler
Gemim deryada kaldı
Yelkenim kara gözler

Hoyrat, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da; Erzurum, Erzincan, Diyarbakır, Elazığ, Şanlıurfa ve Kerkük’te yaygın olan bir uzun hava türüdür. Bazı yörelerde koryat ve koyrat’da denen bu türün sözcük anlamı TDK sözlüğü’nde; kaba ve hırpalayıcı. Halk Ağzından Derleme Sözlüğü’nde; yakışıksız, savruk, tutumsuz, çirkin vb. anlamında kullanıldığı belirtilmiş. Kerkük, Erzurum ve Urfa’da ise bu sözcük için bir çeşit ezgi ve türkü dendiği kaydedilmiştir.

Hoyrat, ezgi yönünden yiğitlik ve mertlik duygusu veren, klasik öğelerle bezenmiş olan sözlerinde ise sevgi, sevgili, gurbet, keder, yas, umut, özlem, kin, doğa, nasihat vb konuların işlendiği bir türdür.

Hoyratların sözleri 7’li hece ölçüsünde yazılmıştır.4 dizeden oluşan hoyratların ilk dizeleri eksik hecelidir. Bir, iki ve dördüncü dizeler kafiyeli, üçüncü dizeler serbesttir. Dize sayısı 4’ ten fazla olduğunda, tek sayılı dizeler serbest, çift sayılı dizeler ise ayakla kafiyelidir. Hoyratların en belirgin özelliği kafiyelerinin genellikle cinaslı olmasıdır

Bu türün örneklerinin çoğunlukla bağlama eşliğinde çalınmasına karşılık, Kerkük’te ud, ney, keman, kanun ve dümbelek gibi çalgılarla da söylendiği bilinmektedir.